Yaşamın ilk üç yılı erken müdahale hizmetleri kapsamında değerlendirilmektedir. Erken müdahale sadece çocuğumuz için değil, aile sistemindeki her bir fert için en iyisini seçmeyi kapsamaktadır. Aile sistemi bir bütündür. Çocuğumuz özel gereksinimli/ risk altında ise bu durum ailedeki tüm bireyleri etkileyecektir. Aile sistemindeki bireyler, ihtiyaçlar ve kaynaklar gözetilmeden kendimiz için en uygun erken müdahale hizmetine karar vermemiz mümkün değildir. O nedenle bu metinde size kendiniz için en uygun erken müdahale hizmetini belirlerken karar verme sürecinizde önemli olabileceğini düşündüğümüz soruları derlemeye çalıştık.
1. İhtiyaçlarım(ız) neler?
Biz burada özellikle sosyal-duygusal destek ihtiyacı ve bilgi ihtiyacını ayrı birer madde olarak ele aldık. Ama sen bu ihtiyaçların dışında farklı ihtiyaçlarını sıralamak isteyebilirsin. Örneğin “aile büyüklerine yaşadığım durumu nasıl anlatacağımı bilmiyorum, bununla ilgili desteğe ihtiyacım var” gibi farklı ve özelleşen ihtiyaçlarını sıralamakla başlayabilirsin. Bunu ailedeki tüm bireylerin yapmasını rica edebilirsin. Eğer başka çocuğun varsa onun var olan koşullarda değişen ihtiyaçlarının olup olmadığını düşünebilirsin. Erken müdahale daha önce de belirttiğimiz gibi değişen koşullara uyum sağlayabilmek için tüm aile fertlerinin ihtiyaçlarını aile sistemi içindeki ideal kaynakları kullanarak karşılanmasının planlanması sürecidir..
2. Sosyal-duygusal desteğe ihtiyaç duyuyor muyum?
Yaşamımızda beklenmedik durumlar yaşadığımızda ya da bilinmez bir durumla karşı karşıya kaldığımızda yeni duruma uyum sağlayabilmek için destek ihtiyacı duyabiliriz. Sosyal-duygusal destek ihtiyacınızı karşılamak için aşağıda bir kaç seçenek önerisinde bulunduk. Ancak siz yapacağınız araştırmayla kendiniz için daha iyi seçeneği bulabilirsiniz.
- Yakın çevreden destek alma: Bazı durumlarda kendi ebeveynlerimizden ya da akrabalarımızdan destek alabilmek iyi gelebilir bazen de iyi gelmeyebilir ama seçenekler arasında yer alabilir. Sizce sosyal-duygusal destek almak için onlara başvurabilir misiniz?
- Çeşitli ağlar ve sivil toplum örgütleri: Çocuğunuz tanı aldıktan ya da risk altında olduğunu öğrendikten sonra bu konuda deneyim sahibi kişilerle görüşmek ve onlardan sosyal-duygusal destek alabilmek bir seçenek olabilir. Koza ebeveynden ebeveyne destek programı tam da böyle bir ihtiyacı karşılamak amacıyla geliştirildi. Bunun yanı sıra websitemizde farklı ağlar ve stklar hakkında da bilgi edinebilirsin.
- Uzman desteği alma: Erken müdahale sürecinde yaşadığımız sosyal-duygusal destek ihtiyacına ilişkin uzmanlardan bilgi almak bir başka seçenek olabilir. Bunun için psikolog, özel eğitim uzmanı, sosyal hizmet uzmanı gibi farklı uzmanlardan bilgi alarak sosyal-duygusal destek ihtiyacına karşılık bulabilirsin.
- Böyle bir ihtiyaç duyuyorsan yukarıdakilerden farklı kendi kaynaklarını listeleyebilirsin.
Bilgiye ihtiyaç duyuyor muyum?
Yeni karşılaşılan durumlara ilişkin bilgi sahibi olmak stres ve kaygı düzeyimizi düşürür. O nedenle güvenilir bilgiye ulaşmak bu sürecin önemli parçalarından biridir. Hangi konularda bilgiye ihtiyaç duyduğunu öncelikle listelemen netleşmen için iyi olabilir. Bizim deneyimlerimiz çoğunlukla aşağıdaki konularda bilgi gereksinimine ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor.
- Tanıya ilişkin sorular
- Erken müdahale/erken çocuklukta özel eğitime ilişkin sorular
- Değerlendirme sürecine ilişkin sorular
- Gelişim dönemlerine ilişkin sorular
- Yasal haklara ilişkin sorular
- Geleceğe ilişkin sorular
- Bağımsız yaşam süreçleri
- Geçiş süreçleri
Listelediğin her sorunu bir anda yanıtlamak istediğini biliyoruz. Çünkü biz de öyleydik. Ama kendine biraz zaman ver. Planlama yap ve güvenilir kaynaklara ulaştığından emin olarak yanıtlarını bulmaya başla. Listelediğimiz konulara ilişkin bilgilendirici metinleri web sitemizden edinebilirsin.
Erken müdahale hizmetlerini oluştururken ihtiyaçlarım için kaynaklarım neler?
Bu soruyu yazmamızın temel nedeni seni bir konuda uyarmak. Alan yazında bir çok yöntem, teknik, sistem ve model var ve bunların çoğu gerçekten çocuğun ve senin için yararlı olabilecek araçlar olabilir. Ancak bunların arasından en uygununa karar verirken maddi manevi kaynaklarını gözeterek kullanmanı rica ediyoruz. Örneğin maddi açıdan ailenizi zorlayacak bir yöntem aile sistemine stres olarak dönebilir ve fayda sağlayayım derken daha çok zarar görebilirsin. Emin ol, ebeveyn olarak senin stres düzeyinin düşük olması erken dönemde herşeyden önemli. Çünkü erken çocukluk döneminde çocuğun ebeveyni ile kurduğu etkileşim, paylaşım bir çok uzmanın size sunabileceklerinden daha önemli olabiliyor. Bu nedenle lütfen ihtiyaçlarını sıraladıktan sonra bunlar için oluşturacağın kaynakların seni en az strese sokan seçenek olmasına dikkat etmeni öneririz. (bkz. İhtiyaç-kaynak eşleşmesi)